Wie kreeg niet het advies bij het kopen van zijn of haar eerste fles Franse wijn dat wanneer er Appellation d’Origine Contrôlée op het etiket stond, je te maken zou hebben met een goede wijn? Dit zou betekenen dat een wijn gemaakt volgens strenge criteria per definitie goed of lekker is. Nu, nee. Alle Bourgognes in de Nederlandse supermarkten dragen de classificatie Appellation d’Origine Contrôlée, maar of wij van die exemplaren enthousiast worden? Volgt een selectieve uiteenzetting hoe de classificaties in Bourgogne te duiden, waarbij er verder wordt gekeken dan alleen de AOC Bourgogne. Daarom heet deze bijdrage ‘Classificaties in Bourgogne’ (zonder ‘de’ welteverstaan).

Wijnen uit de (voormalige) geografische regio Bourgogne zijn onder te brengen binnen één van de volgende drie classificaties:
– AOC (Appellation d’Origine Contrôlée), wordt AOP (Appellation d’Origine Protégée);
– IGP (Indication Géographique Protégée), voorheen Vin de Pays;
– Vin de France, voorheen Vin de table.

AOC is een kwaliteitscontrole die betrekking heeft op (a.) de regulering en (b.) de origine (locatie) van het productieproces en in principe niets zegt over de kwaliteit van de wijn zelf. De classificatie van een appellation is gebaseerd op een reeks objectieve criteria, zoals geografische afbakening, rendement, minimaal- en maximaal alcoholgehalte en druivensoort. Verreweg de meeste wijnen uit de regio Bourgogne voldoen aan de richtlijnen van de AOC.

De regels binnen de IGP zijn minder streng dan binnen de AOC. Nogmaals, je kunt je niet vasthouden aan het adagium ‘hoe strenger de regels, des te beter (zo je wil lekkerder) de wijn’. Voor de gelegenheid opende ik de IGP Coteaux de l’Auxois ‘En Aparté’ uit 2015 van Domaine Aurélien Febvre. Een heerlijke wijn (100% chardonnay en ook nog een keer ‘vieilles vignes’) die zich geen ‘Bourgogne’ mag noemen.

Vin de France, de derde classificatie. Wanneer wijn nog niet het proces van chaptaliseren (toevoegen van suiker aan nog niet vergist druivensap) heeft ondergaan, kan een wijnproducent een verzoek bij de Franse overheidsinstantie I.N.A.O. indienen om de wijn laten te declassificeren tot een zogenaamde Vin de France. Vooral terug te vinden bij coöperaties, zoals Vignerons de Buxy of Cave de Sainte-Marie-la-Blanche. Soms vind je geslaagde exemplaren bij domeinen. Domaine Alain Vignot uit Joigny maakt een Vin de France onder de naam ‘Les Maillotins’ (100% pinot noir). ‘L’Envol’ is een heerlijke, frisse Vin de France, die wordt gemaakt door Domaine Jeannin-Naltet in Mercurey (85% aligoté/15% chardonnay). Omdat ik het hoofdstuk Vin de France hiermee reeds afsluit nog één voorbeeld: de smaakvolle dorstlesser ‘Melon de Bourgogne’ van de Vignerons de la Colline Éternelle, de kleine coöperatie ten zuiden van Vézelay.

AOC (Appellation d’Origine Contrôlée)

Volgens het standaardwerk Les Vins de Bourgogne (2019) kent de AOC Bourgogne de volgende hiërarchie:
1. Grand Cru;
2a. Village (1er Cru);
2b. Village;
3. Régionale

Ad 2: ik tref in de literatuur steeds vaker het woord communale aan in plaats van village. Teken ik daarom aan het in deze bijdrage bij village te houden;
Ad 3: een groot aantal appellations régionales wordt geclassificeerd met een extra dénominations géographique complémentaires (bijvoorbeeld Bourgogne Hautes-Côtes de Beaune, Bourgogne Côte Chalonnaise en Bourgogne Chitry). Tot vrij recent werden deze Bourgognes ook ‘subregionaal’ genoemd, maar ik zie deze (overigens verwarrende) term in de meest recente literatuur niet meer terug. Begint de naam van een wijn met ‘Bourgogne’, heb je te maken met een appellation régionale. Hetzelfde geldt voor ‘Mâcon’ en ‘Beaujolais’.

Aan de hiërarchie binnen de AOC liggen zowel kwantitatieve als kwalitatieve criteria ten grondslag. Zo is het alcoholpercentage van een rode village tussen de 10,5 en 13,5%, van een rode 1er Cru tussen de 11 en 14%. Van een 1er Cru climat (wijngaard) mag op grond van een aantal specifieke eigenschappen van het climat een constant hoge kwaliteit worden verwacht en van een Grand Cru climat een exceptionele kwaliteit.

Wanneer liefhebbers van wijn uit Bourgogne een classificatiesysteem voor ogen hebben, gaan hun gedachten meestal uit naar deze piramide met Grands Crus, 1ers Crus, appellations villages en appellations régionales. Kan ik een heel eind met meegaan, omdat simpelweg alleen binnen de AOC de wijnen ‘Bourgogne’ mogen worden genoemd. Verder omvatten alle AOC’s binnen de Bourgogne wat volume betreft bijna 98% van alle wijnen (tegenover 44% in geheel Frankrijk). Maar je doet er de nobele werkzaamheden van de wijnbouwers binnen de IGP-wijndistricten mee tekort. En dan zijn er natuurlijk nog die wijnproducenten die een verdienstelijke Vin de France maken.

Het is om een aantal redenen mogelijk om binnen de AOC een wijn te declassificeren. Meestal wordt er in een dergelijk geval niet voldaan aan de verwachting die doorgaans van een bepaald climat wordt verondersteld. Bij het mengen van verschillende appellations is declassificatie wettelijk verplicht. Maak je bijvoorbeeld een blend van een Volnay en een Pommard (zelfs al zijn het twee 1ers Crus), dien je ‘Bourgogne’ op het etiket te vermelden. En meer niet. Wanneer in hiërarchisch opzicht verschillende druiven binnen een appellation village bij elkaar worden gevoegd, kies je voor de ‘laagste’ benaming binnen de eerder vermelde hiërarchie. Hagel (2012 en 2013) vernielde een groot deel van de druiven binnen de 1ers Crus wijngaarden in Savigny-lès-Beaune. Onder meer Domaine Tollot–Beaut was genoodzaakt om de resterende 1ers Crus oogsten te mengen met de opbrengt van de druiven van villages wijngaarden. Dit resulteerde in een overigens heerlijke Bourgogne met op het etiket ‘Savigny-lès-Beaune’ (en meer niet).

Declassificatie reikt binnen het derde segment van de AOC (appellations régionales) uiteindelijk tot Coteaux Bourguignons. Niet per se de minste wijn, genoeg exemplaren die in vriendelijke bewoordingen worden besproken in wijngidsen en wijntijdschriften. Naast Coteaux Bourguignons kan ook de appellation régionale Crémant de Bourgogne niet worden gedeclassificeerd. De naam ‘Bourgogne Mousseux’, die ook valt binnen het regime van de AOC, is gereserveerd voor rode bubbels gemaakt van louter rode druiven (Maison Vitteaut-Alberti in Rully maakt een zeer verdienstelijke versie). Binnen een IGP spreek je bij bubbels in plaats van ‘Bourgogne Mousseux’ over ‘Vin Mousseux’.

Rosé gemaakt van de pinot noir druif wordt op zijn best ‘Bourgogne Rosé’ genoemd. Al zijn de druiven afkomstig van de beste Grands Crus wijngaarden in de Côte de Nuits. Eén bekende uitzondering: de rosé uit het wijndorp Marsannay-la-Côte (Côte de Nuits). Deze rosé draagt een unieke appellation village. Vaak zie je ‘Rosé de Marsannay’ op het etiket staan. Rosé uit de Mâconnais, meestal gemaakt van de gamay druif, heet doorgaans ‘Mâcon Rosé’, hetgeen een appellation régionale is (net zoals ‘Beaujolais Rosé’).

IGP (Indication Géographique Protégée)

De regio Bourgogne heeft vier wijndistricten waarbinnen de wijnen als een IGP zijn geclassificeerd:
– IGP Coteaux de l’Auxois (ongeveer 50 km ten westen van Dijon);
– IGP Sainte-Marie-la-Blanche (rondom het gelijknamige dorp dat zeven kilometer ten zuidoosten van Beaune ligt en waar een interessante coöperatie ligt);
– IGP Saône et Loire (gelijk aan de grenzen van het departement, met onder meer in het zuidwesten ‘Les Coteaux du Brionnais’);
– IGP Yonne (gelijk aan de grenzen van het departement met gespecialiseerde domeinen vooral ten noordwesten van de Chablisien en de Auxerrois).

N.b.: IGP Coteaux de Tannay in het departement Nièvre, dus binnen de geografische regio Bourgogne, valt onder Vignobles du Centre-Loire. Ik laat in deze bijdrage verder de Beaujolais buiten beschouwing (kent ook een aantal IGP’s).

De IGP is een relatief onbekend wijnaspect binnen de regio Bourgogne. Wijnen geclassificeerd als een IGP schotelen ons een grote variëteit voor wat smaak en kwaliteit betreft. Met de mogelijkheid tot hogere rendementen, maar ook met meer ruimte voor experimenten, creativiteit en druivensoorten (soms tientallen), zijn ze al met al in staat om ons aangenaam te verrassen. Een voordeel binnen de regels van de IGP, zeker in deze tijden waarin de aarde geleidelijk opwarmt, is het beter kunnen experimenteren met klimaat resistente druiven.

Net zoals binnen een AOC kunnen binnen een IGP zowel stille wijnen als bubbels worden geproduceerd. Ten slotte de opmerking dat er binnen een IGP geen hiërarchie bestaat met bijvoorbeeld villages,1ers Crus of Grands Crus, zoals wij dit wel kennen binnen de AOC.

Aanbevolen literatuur: Pitiot, S. en Servant, J.C. (2019). Les Vins de Bourgogne. Beaune: Collection Pierre Poupon. In het Engels vertaald (The Wines of Burgundy).

Wat betreft de AOC de diepte in met het uitstekende artikel Les appellations des vins de Bourgogne, een bijdrage van de blog Le Bourguignon (in het Frans). Verder de informatieve internetpagina van het Bureau Interprofessionel des Vins de Bourgogne (BIVB). Wel met de opmerking dat het BIVB het bestaan van de ‘bourgondische’ IGP’s volstrekt negeert en dat vooralsnog zal blijven doen. Intussen deed ik wel een duit in het zakje met de bijdrage ‘Een bourgondisch IGP overzicht’ d.d. 17 mei 2022.