In de vorige bijdrage stonden de regionale appellations centraal (52% van het volume Bourgognes). In deze bijdrage aandacht voor de top van de piramide: de villages ofwel communales, waaronder de Premiers Crus en de Grands Crus. Geen uitputtende beschouwing, maar algemene karakteristieken en enkele wetenswaardigheden.

Appellations communales
Ook bekend als appellations villages, hoewel het woord communales de lading beter dekt, omdat de grenzen van een AOC (Appellation d’Origine Contrôlée) gelijk zijn aan gemeentegrenzen. In vele gevallen omvat een appellation communale meerdere gemeenten. Neem het bekende Chablis in het noorden van de Bourgogne. De AOC Chablis geldt voor wijngaarden in maar liefst 19 omringende gemeenten en gehuchten, inclusief de gemeente Chablis zelf.

Het verschil tussen een appellation regionale en een appellation communale berust op regels binnen het classificatiesysteem Appellation d’Origine Contrôlée, waarbij twee objectieve criteria het meest in het oog springen: het rendement (maximale opbrengt per hectare) en het alcoholpercentage (hoe hoger de classificatie binnen de hiërarchie, des te hoger de minimum- en maximumwaarde van het alcoholgehalte). Omdat het classificatiesysteem Appellation d’Origine Contrôlée hoofdzakelijk op objectieve criteria is gebaseerd, is de wijnliteratuur voorzichtig om de gemeentewijnen simpelweg als ‘beter’ te kwalificeren dan de regionale wijnen. Maar dat is meestal wel zo. Onder meer een mooiere ligging van een wijngaard en een betere bodemsamenstelling zorgen voor betere, mooiere Bourgognes.

Bij een appellation communale staat de naam van het wijngemeente op het etiket van de wijnfles vermeld. Deze naam kan worden gevolgd door de naam van een climat of een lieu-dit. Voor het gemak duid ik in deze bijdrage een climat als een wijngaard met unieke geografische eigenschappen en een lieu-dit als een kadastraal onderdeel van een climat (bij geen verdere onderverdeling is een climat gelijk aan een lieu-dit). Om bij mij in de buurt te blijven, het verdienstelijke Domaine Theulot-Juillot in Mercurey maakt ieder jaar een uitstekende Mercurey ‘Lieu-dit Château Mipont’, dus mét de toevoeging van de term lieu-dit op het etiket. In dit geval is de naam van het lieu-dit gelijk aan de naam van het climat.

Binnen de appellations communales verschillen de onderlinge climats in kwaliteit. Dit kan deels liggen aan de eerder vermelde criteria, maar ook aan zaken zoals hoogte, helling en blootstelling aan de zon. Binnen de appellations communales bestaat er dan ook een tweedeling tussen de zogenaamde climats simples (ook: climats non classés en Premier Cru) en de Premiers Crus climats. In de literatuur over de wijnregio Bourgogne worden de Premiers Crus dus gerangschikt onder het kopje appellations communales. In deze bijdrage zal ik de classificatie ‘Premier Cru’ onder een apart kopje plaatsen, enerzijds om het verschil in kwaliteit te onderstrepen, maar ook vanwege de unieke omschrijving van deze Bourgogne op het etiket van de wijnfles.

Premiers Crus (1ers Crus)
Van een 1er Cru mag een betere, superieure kwaliteit worden verondersteld in vergelijking met een appellation village/- communale. Op het etiket van een fles lees je wederom de naam van de wijngemeente, nu met de classificatie ‘1er Cru’ vermeld, eventueel aangevuld met de naam van het climat of het lieu-dit, waarvan de druiven afkomstig zijn. Een goed voorbeeld is de Chablis 1er Cru ‘Montmains’, die je in de schappen van onze Albert Heijn aantreft. Een klein aantal domeinen in Chablis biedt dan weer een Chablis 1er Cru ‘Butteaux’ aan. Met het verschil dat ‘Montmains’ binnen de AOC Chablis een climat is en ‘Butteaux’ een lieu-dit binnen het climat ‘Montmains’.

De vermelding van een 1er Cru classificatie op een etiket kan op verschillende manieren. Louter de vermelding van 1er Cru betekent in de meeste gevallen een blend van druiven afkomstig van meerdere 1ers Crus wijngaarden binnen één AOC, neem bijvoorbeeld de witte Montagny 1er Cru, die je onder meer in de schappen van onze Jumbo (maar ook in Belgische supermarkten zoals Carrefour) aantreft. De vermelding van een eventueel climat of lieu-dit is niet verplicht. Daarom zou je op een etiket van een Montagny 1er Cru ‘Les Coères’ de vermelding van het climat ‘Les Coères’ kunnen weglaten. Maar dat gebeurt in de meeste gevallen niet, zeker niet in een wijnregio waar het belang van terroir zo zwaar weegt. Punt is dat wanneer je simpelweg Chablis 1er Cru op het etiket leest, je niet per definitie mag veronderstellen dat het een blend van druiven betreft afkomstig van meerdere wijngaarden binnen de AOC Chablis (hetgeen ikzelf lange tijd veronderstelde).

Les appellations Grands Crus
Officieel kent de wijnregio Bourgogne 32 Grands Crus (allemaal in de Côte de Nuits en de Côte de Beaune) en 1 in Chablis (met zeven climats). Dit zijn exceptionele Bourgognes, volgens Hubrecht Duijker ‘het keurkorps binnen de Bourgogne’. Opvallend dat binnen het segment Grands Crus voor de allereerste keer het aandeel rode Bourgognes in de meerderheid is (60% tegenover 40% wit). Net zoals binnen het volume regionale appellations is binnen de appellations communales (inclusief 1ers Crus) het volume wit beduidend groter (rond twee derde tegenover een derde rood).

Vooral in de Côte de Nuits wordt een dorpsnaam aangevuld door de meest bekende Grand Cru-wijngaard van het wijndorp. Bekende voorbeelden zijn Gevrey-Chambertin en Vosne-Romanée. Drie dorpen binnen de Côte de Beaune hebben een soortgelijke aanvulling: Aloxe-Corton, Puligny-Montrachet en Chassagne-Montrachet (de beroemde wijngaard ‘Montrachet’ ligt in beide gemeenten). Twee uitzonderingen: Nuits-Saint-Georges in de Côte de Nuits. AOC Nuits-Saint-Georges heeft geen Grands Crus-wijngaarden, ‘Les Georges’ is een 1er Cru wijngaard. In de Côte de Beaune ligt het wijndorp Pernand-Vergelesses. Hier ligt zowel het 1er Cru climat ‘Les Vergelesses’ als het 1er Cru climat ‘Île des Vergelesses’

Bij de classificatie Grand Cru treft je op het etiket de naam aan van de Grand Cru en de classificatie ‘Grand Cru’ zelf. Wanneer je een fles ‘Clos de Vougeot’ (Grand Cru) in de hand houdt, hoef je waarschijnlijk niet lang na te denken, waarvan de wijn afkomstig is. Mogelijk dat je wel je even achter de oren krabt bij een ‘Clos de la Roche’, een Grand Cru climat in Morey-Saint-Denis. En nu we toch bezig zijn, ‘Saint-Denis’ is inderdaad de naam van een ander Grand Cru climat in dit interessante wijndorp.

Chablis doet het dan net weer even anders. Zeven climats vallen onder die ene noemer ‘Chablis Grand Cru’. Ondanks het grote onderscheid wat de karakters van de zeven climats betreft, lees je de naam van een climat nooit zelfstandig op een etiket. Het is dus geen ‘Les Clos’ Grand Cru, maar een Chablis Grand Cru ‘Les Clos’. Chablis kent zelfs een ‘onofficiële’ achtste Grand Cru: ‘La Moutonne’. Deze monopole van Domaine Long Depaquit (in bezit van Maison Albert Bichot) ligt tussen de Grands Crus climats ‘Les Preuses’ and ‘Vaudésir’. Wordt verkocht als een Chablis Grand Cru, maar is niet erkend door de Franse overheidsinstantie I.N.A.O.

Wat de prijzen van Grands Crus betreft, dit onderwerp wil de tongen nog wel eens losmaken, voor een Grand Cru Chablis red je het nog wel met een briefje van 50 euro. Voor rood is dit een zeldzaamheid. De laatste keer dat ik Cave de Sainte-Marie-la-Blanche (nabij Beaune) bezocht, zag ik een ‘Clos de la Roche’ voor 49 euro. Nuiton-Beaunoy (de oude Caves des Hautes-Côtes de Beaune) weet de prijs van zijn ‘Corton’ ook nog onder de 50 euro te houden.

Ik sluit mijn ogen zeker niet voor de andere zijde van het prijssegment. Voor een rode ‘Musigny’ (afkomstig uit Chambolle-Musigny) of een witte ‘Montrachet’, allebei van Maison Louis Jadot, betaal je inmiddels meer dan 700 euro. Per fles welteverstaan. En dit is dan ook nog een keer de ‘gemiddelde prijs’ voor de twee genoemde en geroemde Bourgognes. Met de aantekening dat Domaine Leroy (erven Lalou Bize-Leroy) momenteel de duurste Bourgognes in de markt plaatst (een ‘Musigny’ voor 37.700 euro) en daarmee het fameuze Domaine Romanée-Conti (voorheen deels in het bezit van Lalou Bize-Leroy …) naar de kroon steekt.

En dan is er natuurlijk nog de Beaujolais
De beroemde 10 Crus in het noorden van de Beaujolais, bijvoorbeeld Fleurie, Morgon en Moulin-à-Vent zijn geclassificeerd als appellations communales. Recent onderzoek onderstreept ook in de Beaujolais het belang van terroir, dus treft je ook op de etiketten steeds vaker na de naam van een Cru de naam van een climat of lieu-dit aan, zoals het reeds bekende Morgon ‘Côte du Py’ (een climat)

De Beaujolais heeft verder geen 1ers Crus (of Grands Crus). Dat betekent niet dat sommige wijngaarden zich in positieve zin onderscheiden wat kwaliteit betreft. Château des Jacques (wederom van Maison Louis Jadot) heeft binnen de AOC Moulin-à-Vent enkele clos (ommuurde wijngaarden), waarvan kenners en liefhebbers vinden dat deze Beaujolais zich met gemak laat vergelijken met een 1er Cru in de Bourgogne. Dat kosten ze inmiddels wel, rond de 25 euro. Maison Louis Jadot doet fantastische zaken in de Beaujolais met heerlijke wijnen. De generieke Moulin-à-Vent van Château des Jacques is er al eentje to die for.

Bronnen/aanbevolen literatuur:
– Pitiot, S. en Servant, J.C. (2019). Les Vins de Bourgogne. Beaune: Collection Pierre Poupon (in het Engels vertaald: The Wines of Burgundy (2019));
– Van Imschoot, G. en Debaere, R. (2016). Ontdek Bourgogne! Antwerpen: Davidsfonds Uitgeverijen.