Na het noorden van de Bourgogne in kaart te hebben gebracht, is het zinvol om stil te staan bij een ander deel van de Bourgogne, waar de wijnen nog betaalbaar zijn. In deze bijdrage wordt het zuiden van de Bourgogne gedefinieerd als de verzameling wijndistricten ten zuiden van de Côte d’Or (de Côte de Nuits en de Côte de Beaune tezamen). Wij staan achtereenvolgens stil bij de Côte Chalonnaise, de Côtes du Couchois en de Mâconnais. Behoort ook tot de wijnregio Bourgogne, maar ik laat de Beaujolais in deze bijdrage buiten beschouwing. Zo ook, vanwege de minieme omvang in volume, de classificaties IGP (voorheen Vin de Pays) en Vin de France (voorheen Vin de Tables).

Côte Chalonnaise
De Côte Chalonnaise heeft vijf appellations villages (ook appellations communals genoemd). Van noord naar zuid:
– Bouzeron (exclusief voor witte wijnen gemaakt van de aligoté druif);
– Rully (witte wijnen, chardonnay druif; rode wijnen, pinot noir druif);
– Mercurey (witte wijnen, chardonnay druif; rode wijnen, pinot noir druif);
– Givry (witte wijnen, chardonnay druif; rode wijnen, pinot noir druif);
– Montagny (alleen voor witte wijnen gemaakt van de chardonnay druif);

De Côte Chalonnaise heeft geen Grands Crus wijngaarden. Rully, Mercurey, Givry en Montagny hebben wel 1ers Crus wijngaarden (climats) voor zowel witte als rode Bourgognes (in AOC Montagny uiteraard alleen voor witte Bourgognes). De wijngaarden rondom en soms tussen de vijf appellations villages dragen de classificatie ‘Bourgogne Côte Chalonnaise’ (vanaf 1990 een appellation régionale). Deze kunnen zowel witte als rode Bourgognes voortbrengen. Op hun beurt zijn er wijngaarden die buiten de classificatie Bourgogne Côte Chalonnaise vallen. Dan heet de wijn simpelweg ‘Bourgogne’ (ook een appellation régionale). Denk bijvoorbeeld aan wijngaarden waar de aligoté druif is aangeplant. Deze wijngaarden zijn dan bron voor Bourgogne Aligoté.

Even stilstaan bij Bouzeron en Montagny. Binnen de gemeentegrenzen van Bouzeron worden ook de pinot noir, gamay en chardonnay druif verbouwd. In het geval van de pinot noir en de chardonnay druif heten de wijnen meestal Bourgogne Côte Chalonnaise en niet Bouzeron. Wordt aan de pinot noir druif gamay toegevoegd, dit gebeurt overigens in de gehele Côte Chalonnaise, kan dit resulteren in bijvoorbeeld een Coteaux Bourguignons of een Bourgogne Passe-Tout-Grains. Dit alles speelt zich af binnen de regels van de AOC.

Binnen de appellation village Montagny tref je maar liefst 49 wijngaarden (climats) aan die zijn geclassificeerd als 1er Cru. Het belangrijkste verschil tussen een generieke Montagny en een 1er Cru Montagny heeft betrekking op een verschil in minimale en maximale alcoholpercentages. Het is een erfenis van een poosje geleden en men besloot er verder weinig tot niets aan te doen. Dus behielden de vele 1ers Crus climats hun geprivilegieerde classificatie. Het is overigens hard zoeken naar het wijndorp Montagny, want dat bestaat niet. Wel Montagny-lès-Buxy, vandaar de naam van deze AOC.

Côtes du Couchois
De Côtes du Couchois is een kleine, relatief jonge appellation régionale die rond de eeuwwisseling werd geïntroduceerd. Zij ligt ten zuiden van de Hautes-Cotes de Beaune, zo je wil ten westen van de Côte Chalonnaise. Alleen de wijnen gemaakt van de pinot noir mogen de unieke herkomstbenaming dragen: Bourgogne Côtes du Couchois. De ruim 11 ha aan wijngaard strek zich uit over zes gemeenten ten noorden van Couches. De gemeente Couches zelf doet ook mee. Buiten deze wijngaarden worden de andere gangbare bourgondische druiven aangeplant, waarvan de wijnen dan weer ‘Bourgogne’ heten.

Mâconnais
De Mâconnais heeft een eigen set regels. Allereerst de vuistregel wanneer de naam van een wijn begint met ‘Mâcon’ (wit, rood en rosé) je te maken hebt met een appellation régionale. Binnen de regels van de AOC geldt: de rode wijnen worden van de gamay druif en de witte wijnen van de chardonnay druif gemaakt. Binnen de Mâconnais liggen vijf AOC’s die een appellation village zijn: Pouilly-Fuissé (met sinds kort 1ers Crus wijngaarden), Pouilly-Vinzelles, Pouilly-Loché, Saint-Véran en Viré-Clessé. Het wijndorp Lugny is hard op weg om zich hierbij als zesde aan te sluiten. Vanwege de complexiteit van de materie sta ik verder alleen stil bij de appellations régionales. Maar eerst iets over een ‘druiven-discussie’.

Omdat de bodem van de Mâconnais bourgondische kenmerken draagt (onder meer klei- en kalksteen soms vermengd met enige klei en mergel) vinden sommige wijnbouwers dat in plaats van de gamay druif beter de pinot noir druif voor de rode wijnen dient te worden verbouwd. Dit gebeurt dan ook binnen de Mâconnais en rode wijn van de pinot noir druif heet simpelweg ‘Bourgogne’. Het heeft trouwens weinig zin om met mij de ‘druiven-discussie’ aan te gaan. Ik ben namelijk een grote fan van rode Mâcon. Op zijn best kan hij overheerlijk zijn, een vriendenwijn pur sang en te combineren met vele gerechten. Wat hij ook meestal is: goedkoop. De vorige inbreng bracht ik de Mâcon Saint-Gengoux-le-National in de serie ‘Millebuis’ naar voren. Hij wordt verkocht in Maison Millebuis, de boetiek van de grote coöperatie in Buxy of bij haar dependance in, jawel, Saint-Gengoux-le-National.

Blijven wij bij de rode Mâcon. Wanneer de gamay druiven afkomstig zijn uit één van de 20 aangewezen gemeenten, mag men de gemeentenaam toevoegen aan ‘Mâcon’, zoals bij de eerder vermelde Mâcon Saint-Gengoux-le-National, een wijn uit het meest noordelijk wijndorp van de Mâconnais. Voorbeelden van andere wijndorpen zijn Verzé, Mancey en Milly-Lamartine. Ondanks de toevoeging van een concrete gemeentenaam, spreekt men nog steeds over een appellation régionale. Is de rode Mâcon plus naam gemeente beter van kwaliteit? In principe niet, maar ik vind doorgaans van wel. Sowieso is er een verschil wat alcoholpercentages betreft. Daarbij, declassificeer je bijvoorbeeld een Mâcon-Verzé, dan houd je een generieke Mâcon in je hand. Misschien het belangrijkste argument: de toevoeging van een gemeentenaam (een zogenaamde dénomination geografique) duidt op een additionele set regels om de wijngaarden en de druiven uit de betreffende gemeenten beter te beschermen.

In grote lijn gelijke regels voor de witte wijnen uit de Mâconnais (altijd 100% chardonnay). In opbouw van alcoholpercentages zijn er de witte Mâcon (vrij zeldzaam, vooral verkrijgbaar bij coöperaties), de bekende Mâcon-Villages en de Mâcon met de toevoeging van een dénomination geografique. In het geval van wit betreft het 26 gemeenten. Hét voorbeeld dat tot in den treure wordt aangehaald: Mâcon-Chardonnay. Natuurlijk hebben wij hier te maken met een wijn gemaakt van de chardonnay druif, maar het is de naam van het wijndorp (om precies te zijn de gemeente) dat erachter wordt vermeld, omdat de druiven exclusief afkomstig zijn uit de wijngemeente Chardonnay. Zo niet, dan wordt de witte wijn gedeclassificeerd tot een Mâcon-Villages. Zou je jezelf kunnen afvragen of er ook een rode Mâcon-Chardonnay bestaat. Antwoord: ja. Deze kan en mag in principe van de gamay druif, verbouwd binnen de gemeentegrenzen van Chardonnay, worden gemaakt. Ik beken meteen: nooit eentje gedronken, zelfs nooit eentje gezien.

De regels binnen de Mâconnais voor de zogenaamde regionale wijnen zijn haarscherp, maar mede omdat ze verschillen met de rest van de Bourgogne en omdat die gamay druif er tussendoor fietst, ogen ze vrij complex. Daarbij worden er ook in de Mâconnais rode wijnen (en rosé) gemaakt van deels de gamay en deels de pinot noir druif, denk aan de Coteaux Bourguignons. Sterker, binnen de regels van de generieke rode Mâcon mag er een scheutje pinot noir bij de gamay worden toegevoegd (dan weer niet bij een Mâcon plus een dénomination geografique). Declassificeer je een witte Mâcon, dan heb je eerst een Bourgogne in het glas en vervolgens een Coteaux Bourguignons (driemaal chardonnay druif). Declassificeer je een rode Mâcon, dan heb je een meteen een Coteaux Bourguignons in het glas (tweemaal gamay druif, ‘Bourgogne’ geldt alleen voor wijn met de chardonnay of de pinot noir druif). Heerlijk toch, die Bourgogne?

Rosé en Crémant de Bourgogne
Twee bourgondische variëteiten mogen in dit overzicht niet ontbreken: rosé en Crémant de Bourgogne. Binnen de Côte Chalonnaise wordt rosé meestal gemaakt van de pinot noir druif, in de Mâconnais van de gamay druif. Aangeboden door de grotere producenten en daarmee bedoel ik vooral de coöperaties. Meestal wordt Crémant de Bourgogne gemaakt van de vier traditionele druivensoorten in de Bourgogne: pinot noir, gamay, chardonnay en aligoté. In beide wijndistricten is de Crémant de Bourgogne met zowel een kwantitatieve als een kwalitatieve opmars bezig. Ik tref steeds meer domeinen aan die garant staan voor mooie bourgondische bubbels en deze vaak verkopen voor minder dan of rond een tientje.

Promotie van de wijndistricten
Zowel de Côte Chalonnaise als de Mâconnais heeft een promotiepunt voor haar wijnen. In Chalon-sur-Saône ligt het Maison des Vins de la Côte Chalonnaise en in Mâcon ligt het Maison Mâconnaise des Vins. Dit zijn, vooral door het ruime aanbod, interessante adressen om kennis te maken met de twee wijndistricten (in Mâcon verkoopt men trouwens meer, maar dit even terzijde). Daarbij bevindt zich op beide adressen een restaurant. Côtes du Couchois heeft geen promotiepunt, maar Cave de Mazenay is een grote speler in dit kleine wijndistrict, zeker nu het is overgenomen door de nieuwe eigenaar van het Château de Couches. De vorige maand opende in Chalon-sur-Saône een winkel van Cave de Mazenay, de reden om in de volgende bijdrage de Côtes du Couchois de nodige aandacht te geven.

Aanbevolen literatuur: Pitiot, S. en Servant, J.C. (2019). Les Vins de Bourgogne. Beaune: Collection Pierre Poupon. In het Engels vertaald (The Wines of Burgundy).