Een gestage trend in zowel de Bourgogne als in de Beaujolais: meer en meer domeinen, handelshuizen en tegenwoordig ook coöperaties die op een biologisch vriendelijke wijze druiven verbouwen en wijnen grootbrengen. In Guide des Caves 2020, uitgegeven door het Bureau Interprofessionnel des Vins de Bourgogne, werd een apart embleem voor deze groeiende groep wijnbouwers geïntroduceerd: entreprises certifiées dans une démarche environnementale. Achter dit embleem schuilt een klein gamma aan keurmerken: biologisch (AB, Ecocert, Eurofeuille), biodynamisch (Biodyvin, Demeter), algemene milieucertificeringen (Haute Valeur Environnementale de niveau 3, Terra Vitis) en zelfs certificeringen die betrekking hebben op maatschappelijk en duurzaam ondernemen (Vignerons en Développement Durable). In deze bijdrage wil ik stilstaan bij twee bio-keurmerken: biologisch en biodynamisch. Maar eerst enige cijfers.

In 2016 werden 8% van de wijngaarden in de Bourgogne en 3% van de wijngaarden in de Beaujolais op een bio-gecertificeerde wijze onder handen genomen, hetgeen neerkomt op respectievelijk 2500 ha/270 producenten en 600 ha/100 producenten. Een ronde door de Bourgogne (en de Beaujolais) leert ons verder dat vele wijnproducenten bezig zijn met de overgang tot een vorm van biologische wijnbouw, een activiteit geduid als conversion d’un vignoble à l’agriculture biologique. Dit traject duurt doorgaans enkele jaren. Zo ging het bekende Château de Pommard aan de slag binnen zijn ‘Clos Marey-Monge’. Men begon de transitie in 2016 en hoopt volgend jaar in het bezit te zijn van het Demeter-certificaat.

Dit voorbeeld maakt duidelijk dat de grotere spelers in Bourgogne de transitie tot bio in overzichtelijke stappen trachten te bewerkstelligen. Zo brengen de Vignerons d’Igé deze maand hun eerste resultaat, de Bourgogne Aligoté uit 2019, onder de aandacht (vin en conversion agriculture biologique). Dient verder te worden vermeld dat een groot aantal wijnbouwers in Bourgogne reeds in een bio(-dynamische) geest werkt zonder een certificaat of keurmerk. Wij mogen de ogen echter niet sluiten voor een kleine tegenbeweging. Domeinen die zijn teleurgesteld wat betreft de opbrengsten en weer (deels) op de oude voet verder gaan. “Liever het gebruik van enige middelen, dan een faillissement”, luidt hun argument.

Meer recente cijfers (2019) tonen aan dat de wijnregio Bourgogne koploper in Frankrijk is wat betreft bio-gecertificeerde wijnproducenten. Het versnipperde karakter van de wijngaarden in de Bourgogne speelt een belangrijke rol als motief voor de grotere bio-transitie binnen deze wijnregio, Er kan op relatief kleine schaal worden geëxperimenteerd en het liefst binnen een ommuurde clos. Binnen een clos kan er gemakkelijker worden gewerkt aan een unieke biodiversiteit. Je hoeft ook minder rekening te houden met een buurman (of buurvrouw) die het wat minder nauw neemt met de bewerkingen van zijn of haar wijngaarden.

Net zoals bij de biologische wijnbouw wil de biodynamische wijnbouw de uniciteit van het terroir respecteren en gezonde, kwalitatief uitstekende wijnen produceren. De wijnbouwers weigeren chemische preparaten te gebruiken, waarbij je mag denken aan kunstmest en pesticiden. Ook tracht men, de bodem moet tenslotte ademen, op een milieuvriendelijke wijze te ploegen. En dit gebeurt steeds vaker met een paard. In een toekomstige bijdrage over het biologisch gecertificeerde Domaine Chevrot et Fils (Maranges) zullen de voordelen van het paard in een wijngaard in kaart worden gebracht.

De biodynamische wijnbouw gaat een stap verder. De woorden ‘balans’, ‘evenwicht’ en ‘harmonie’ zijn gemeengoed binnen het vocabulaire van de biodynamische wijnbouwers. Zij werken aan het revitaliseren van de bodem, tegelijkertijd aan de versterking van de natuurlijke weerstand van de planten met behulp van een nauwkeurige methodologie. De wijnbouwers gebruiken preparaten die zijn gemaakt van natuurlijke producten. Deze preparaten behandelen zowel de grond als de planten. Bekend is de zelfgemaakte compost op basis van koeienmest. De grondhouding bij biodynamische wijnbouw is een vertrouwen op de natuur, haar ritmes en vooral haar vermogen opnieuw een evenwicht in de wijngaarden te bewerkstelligen.

Het principe achter biodynamische wijnbouw is kosmisch: niet alleen de maan, maar ook de positie van de planeten bepaalt de werkzaamheden van de wijnbouwer in de wijngaarden: van planten tot oogsten. Soms klinken de extremen van biodynamische wijnbouw als vage vormen van spiritualiteit. Maar uiteindelijk leren de inmiddels vele jaren van ervaring ons: het werkt.

Om een bewuste keuze voor een bio-wijnbouwer te maken, zou je de eerder genoemde Guide des Caves kunnen raadplegen. De internetsite BioBourgogne Vitrine heeft een lijst samengesteld met (momenteel) 49 bio-gecertificeerde wijnbouwers. Inmiddels verschenen eind vorige eeuw ook de eerste biologische supermarkten, die ook niet verlegen zitten om een goede Bourgogne, zoals Biocoop (een gloednieuwe vestiging in Châtenoy-le-Royal nabij Chalon-sur-Saône) en Biomonde (kijk bij de laatste uit naar de puntgave Mâcon-Villages ‘vieilles vignes’ van Domaine de la Verpaille uit Viré).