De aflopen maanden las ik, mede geïnspireerd door het tv programma Stadt, Land, Kunst (Arte), boeken met Bourgogne als decor. In deze bijdrage breng ik enkele literaire werken onder de aandacht. Het derde en laatste boek blijkt op zijn beurt Le Guide Hachette des Vins tot een literaire status te verheffen.

James Salter – A Sport And a Pastime
Toen de Amerikaanse schrijver James Salter in de jaren ’60 voor het eerst Bourgogne bezocht, werd hij meteen verliefd op deze Franse regio. Salter zag Bourgogne als een ​​hedonistisch paradijs dat hem inspireerde tot het schrijven van de roman A Sport And a Pastime (1967), inmiddels geroemd als een moderne klassieker.

De twee hoofdpersonen – een gesjeesde Amerikaanse student en een jonge Franse horecamedewerkster – rijden in een auto door Frankrijk en leven hun vrije liefdesrelatie uit. Er gebeurt in het boek weinig opzienbarends en intussen wordt er gegeten, gedronken, gedanst, gevreeën en een weinig geconverseerd over wat de volgende dag te doen.

Het verhaal wordt opgetekend door een onbestemde ik-figuur die het in het midden laat of zijn observaties van het jonge stel echt zijn of niet. Daarbij knipt Salter regelmatig in zijn roman wat plaats en tijd betreft. Soms zijn wij in Parijs, maar meestal in Bourgogne met een hoofdrol voor de stad Autun, de tijdelijke verblijfplaats van de ik-figuur.

A Sport And a Pastime gelezen in de nodige sessies want het taalgebruik is van de eerste tot de laatste pagina zeer bloemrijk. Toen ik het boek na lezen dichtklapte, dacht ik: toch knap gedaan.

Irène Némirovsky – Suite Française (Nederlandse titel: Storm in Juni)
In 1940 was het bourgondische Issy-L’Evêque (Saône-et-Loire) toevluchtsoord voor de Franse, van Russisch Joodse afkomst, schrijfster Irène Némirovsky. Zij was uit angst voor de oprukkende Duitse troepen samen met haar man en twee dochters gevlucht uit Parijs. In Issy-L’Evêque begon Némirovski met het schrijven van één van haar bekendste, maar onvoltooid gebleven roman Suite Française.

Het eerste deel van Suite Française draagt de titel ‘Storm in Juni’. Wij lezen een beklemmende getuigenis van de uittocht in juni 1940, toen stromen vluchtelingen Parijs verlieten. In het tweede deel ‘Dolce’ staat de verhouding centraal tussen een jonge Franse vrouw en een Duitse officier die in het huis, waar zij samen met haar moeder woont, tijdelijk is ingekwartierd. Van het derde deel ‘Gevangenschap’ schetste Némirovski alleen de grove contouren. Uit nagelaten notities bleek zij nog een vierde en vijfde deel voor ogen te hebben.

Hoewel gesitueerd in het fictieve Bussy staat Issy-L’Evêque duidelijk model in ‘Dolce’. Voordat Irène Némirovsky in een statig herenhuis intrek nam (aan het huidige Place Irène Némirovski), woonde zij met haar gezin in Hôtel des Voyageurs, waar ook soldaten van de Duitse Wehrmacht verbleven. Hôtel des Voyageurs wordt een aantal keren genoemd in ‘Dolce’, alsmede enkele geografische spots die in of nabij de gemeente Issy-L’Evêque liggen.

Op 13 juli 1942 werd Irène Némirovsky gearresteerd en vier dagen later via het doorgangskamp Pithiviers naar Auschwitz getransporteerd, waar zij een maand later op 39-jarige leeftijd overleed aan tyfus. Twee maanden later werd ook haar man gearresteerd en naar Auschwitz gebracht. Hij is aldaar meteen na zijn aankomst vergast. Door op tijd te vluchten en onder te duiken wisten hun twee dochters de oorlog wonderwel te overleven.

In al die tijd en tot ver na het einde van de oorlog dachten de dochters dat in een koffer van hun moeder, die zij tijdens hun vlucht hadden meegenomen, alleen schetsen en notities zaten. Eind vorige eeuw bleek, bij een voorgenomen uitgave van de geschriften, het om complete romans te gaan. In 2004 werd Suite française uitgegeven en Némirovsky ontving in datzelfde jaar postuum de prestigieuze Prix Renaudot.

Michel Houellebecq – Anéantir (Nederlandse titel: Vernietigen)
Gedistilleerde dranken in het algemeen en wijnen in het bijzonder zijn vaak prominent aanwezig in de romans van Michel Houellebecq. Zijn laatste roman Anéantir vormt daarop geen uitzondering. Van Grand Crus die vakbondsvergaderingen in Bercy begeleiden, goedkopere formaten die in de TGV Parijs-Lyon worden geserveerd tot eenzame flessen Muscadet, wijn lijkt een essentiële accessoire te zijn om de personages in de boeken te begeleiden, vaak eenzaam, ontgoocheld door de samenleving in het algemeen en hun leven in het bijzonder.

In Anéantir dineert de hoofdpersoon Paul Raison met zijn zus Cécile in restaurant Trois Dômes van het Sofitel in Lyon. Paul koos zijn gerecht snel uit en zonder te aarzelen voor de duurste fles op de wijnkaart: een Corton-Charlemagne. Deze wijn wordt in het boek als volgt beschreven: “Boterachtige tonen en aroma’s van citrus, ananas, limoenbloesem, gebakken appel, varen, kaneel, vuursteen, jeneverbes en honing.” Het Franse wijntijdschrift Vitisphere onthulde begin dit jaar dat Michel Houellebecq de smaaknotitie van deze bourgondische Grand Cru niet zelf heeft verzonnen. Hij bleek een recensie in Le Guide Hachette des Vins te hebben aangehaald.

Een groot deel van de vuistdikke roman speelt zich af in het noorden van de Beaujolais. Om precies te zijn in een klein gehucht nabij Villié-Morgon, thuishaven van één van de 10 Crus Beaujolais. Houellebecq schets een opvallend mooi en liefdevol beeld van de Beaujolais, vooral tijdens de twee autoritten richting Fleurie met als uiteindelijke bestemming Beaujeu, de voormalige hoofdstad van de Beaujolais. Hij meent overigens dat de Beaujolais in Frankrijk een relatief welvarende landbouwregio is. De roman Anéantir speelt zich af in 2027 en dat betekent dat er werk aan de winkel is. De meest recente statistische gegevens spreken deze vermeende florissante financiële situatie vooralsnog duidelijk tegen.

Persoonlijk aantekening: de broer van de hoofdpersoon werkt tijdelijk als restaurateur van bourgondische wandtapijten in Château Germolles (nabij Chalon-sur-Saône). Het kasteel ligt op loopafstand van mijn bourgondische residentie. Wanneer deze persoon in Bar Restaurant de la Vallée in Mellecey gaat lunchen, vertoeft hij ‘om de hoek’. Ook hier even afwachten wat 2027 ons zal brengen. Het ooit rustige en gezellige Bar Restaurant de la Vallée was lange tijd gesloten, enkele jaren geleden heropend als een veredelde snackbar, maar inmiddels weer gesloten.