Op 24 juni 1991 trof de Franse gendarmerie het levenloze lichaam aan van Ghislaine Marchal in de kelder van haar huis in Mougins (departement Alpes-Maritimes). Op de deur van de kelder was met bloed de beschuldigende zin ‘Omar m’a tuer’ [‘Omar heeft mij vermoord’] geschreven. Ghislaine Marchal leek op deze wijze de misdaad toe te schrijven aan Omar Raddad, haar tuinman. Twee dagen later werd Omar Raddad gearresteerd en opgesloten in de gevangenis in het nabije Grasse. Het bewijs van de moord leek onomstotelijk vast te staan en Omar werd na drie jaar voorarrest veroordeeld tot een gevangenisstraf van 18 jaar.

Door de rechtszaak werd de frase ‘Omar m’a tuer’ bekend in Frankrijk. De raadselachtige tekst is namelijk berucht om zijn grammaticale fout. De juiste zin zou moeten luiden: ‘Omar m’a tuée’. De ‘m’ (‘mij’) is in deze zin het lijdend voorwerp (i.e. Ghislaine Marchal) en wordt vóór het hulpwerkwoord (‘m’a’) geplaatst. Het voltooid deelwoord waarmee deze zin sluit, moet daarom in de vrouwelijke vorm worden geschreven (‘tuée’). Het justitiële debat rond deze zin en deze fout kwam neer op de vraag naar de authenticiteit van de met bloed geschreven zin. Waarom zou een hoogopgeleide vrouw zoals Ghislaine Marchal een dergelijke grammaticale fout maken? En kan iemand die op sterven na dood is, in een donkere kelder, zo’n duidelijke zin met haar eigen bloed schrijven?

Omar Raddad heeft gedurende de tijd van arrestatie, het proces en de tijd die hij in de cel doorbracht, zijn kalmte bewaard. Hij heeft altijd beweerd onschuldig te zijn. In 1998 werd aan hem gedeeltelijke gratie verleend door de toenmalige president Jacques Chirac en mocht hij de gevangenis verlaten. Zijn veroordeling is echter nooit ongedaan gemaakt. In 2002 verwierp het Franse Hof van Beroep zijn verzoek om een nieuw proces. In datzelfde jaar publiceerde hij zijn autobiografie Pourquoi moi? In 2011 verscheen de film Omar m’a tuer onder regie van Roschdy Zem, die zijn publiek het verloop wilde tonen van een justitiële, morele en menselijke dwaling. Nog in 2021 deed zijn toenmalige advocaat een poging om met behulp van nieuw (DNA-)bewijsmateriaal zijn onschuld te bewijzen. Er heeft tot op heden in deze zaak geen doorbraak plaatsgevonden.

De zin ‘Omar m’a tuer’ vond ingang in de Franse (populaire) cultuur. De eerste notoire verbastering van de uitdrukking werd in 1994 door André Rousselet in de vorm van een column in Le Monde gepubliceerd onder de titel Édouard m’a tuer. Rousselet stelde de toenmalige premier, Édouard Balladur, verantwoordelijk voor het moeten opgeven van het directeurschap van Canal+. Jacques Médecin publiceerde in hetzelfde jaar een boek met als ondertitel Mitterrand m’a tuer. Het hek leek van de dam met boeken zoals Google m’a tuer, Facebook m’a tuer, L’open space [de open kantoorruimte] m’a tuer en La viseo [de video, m.a.w. hybride werken] m’a tuer. ‘McDo m’a tuer’ werd met ketchup geschreven op (nep-)posters om de terugkeer van Burger King naar Frankrijk aan te kondigen. In september 2011, rondom de première van de eerder genoemde film, verschenen maar liefst twaalf boeken waarvan de titels deze grammaticale dwaling volgden, zoals Sarko m’a tuer, zelfs Sarko s’est tuer. Nog recentelijk werd de zin ‘L’Algorithme [sic] m’a tuer’ tegen de vitrine van het Maison des Avocats in Lyon geschreven.

Niet iedereen was gelukkig met de popularisering van een macabere zin die ook nog een keer onjuist is geschreven. Kritische tegenstemmen waren te lezen toen nota bene Canal+ de uitzending aankondigde van de immens populaire Franse film Intouchables (2011). Op de promotieposter was als boventitel te lezen ‘Omar m’a pousser’ [‘Omar heeft mij geduwd.’], verwijzend naar de acteur Omar Sy die de rolstoel van de verlamde (acteur) François Cluzet voortduwt.

De frase ‘Omar m’a tuer’ is echter nooit uit het Franse gedachtegoed verdwenen. In juli 2019 onthulde de digitale mediagroep Mediapart dat François de Rugy, toenmalige voorzitter van de Assemblée nationale, tussen 2017 en 2018 van luxueuze, dure maaltijden had genoten met een hoofdrol voor kreeft. De woordspeling ‘Homard [kreeft] m’a tuer’ ging vervolgens viraal op sociale netwerken, met name door het gebruik van de hashtag #HomardMaTuer op Twitter. De commercie pikte een graantje mee door de verkoop van buttons, stickers tot stripverhaal.

Ook de bourgondische AOC Pommard moest eraan geloven. Plaats ‘Pommard m’a tuer‘ in een zoekmachine en je wordt getrakteerd op posters, t-shirts en zelfs een moordspel met de gelijknamige titel. Op YouTube is een heuse fake-policier ‘Pommard m’a tuer‘ gepost, die zich in de gelijknamige wijngaarden afspeelt. Juist toen ik op een website de poster ‘Pommard m’a tuer’ aantrof, liep mijn bourgondische gastheer binnen. Hij kende de voorgeschiedenis, herkende de woordspeling en deelde zijn gedachten hieromtrent met mij. De variant ‘Pommard m’a tuer‘ was hem niet bekend en hij moest erom glimlachen. Mag ik deze glimlach – hoe ernstig de achtergrond ook is – met hem delen?